3 เทคนิค ปลูกผักหวานป่า ให้เกิดง่าย โตไว ปลอดสารพิษมีคุณประโยชน์มากมาย
“ผักหวานป่า” เรียกได้ว่าเป็นราชินีแห่งผักได้เลยทีเดียว ผักหวานป่าปลอดสารพิษมีคุณประโยชน์มากมาย ทั้งยังสามารถนำไปปรุงอาหารมีรสชาดหอมหวานอร่อยถูกปากใครที่ได้ลิ้มลอง ไม่แพ้ผักชนิดอื่นแน่นอน แต่วิธีการปลูกขยายพันธุ์ต้นผักหวานป่านั้นยากลำบากพอสมควร นับว่าเป็นต้นไม้ปราบเซียนตลอดกาลของชาวเกษตร
ทั้งนี้ มีเคล็ดลับการปลูกผักหวานป่า ที่จะทำให้ให้รอดตายและเจริญเติบโตเร็ว คือเริ่มจากการเตรียมหลุมปลูกและปรับปรุงดินปลูกให้ร่วนซุย นอกจากนี้ยังเตรียมต้นกล้าที่สมบูรณ์และกรีดถุงต้นกล้าลงหลุม ระวังอย่าให้ตุ้มดินแตกและ แปลงปลูกต้องมีพืชร่มเงาให้แสงแดดรำไร รวมถึงในช่วงช่วงแล้งปีที่ 1 และ 2 อย่าให้ต้นผักหวานป่าขาดน้ำและร่มเงา โดยเมื่อพ้นแล้งที่ 2 จะสังเกตเห็นต้นผักหวานป่าเติบโตได้เร็ว วันนี้นายข้าวต้มจะพามาดู 3 เทคนิด ปลูกผักหวานป่ายังไง ให้เกิดง่าย โตไว รอดทุกต้น
การขยายพันธุ์ผักหวานป่า สามารถทำได้ 4 วิธีคือ
1.การเพาะเมล็ด
2.การตอนกิ่ง
3.การชำไหล(ราก)
4.การสกัดราก
เทคนิคที่ 1 คุณนริศ คำธิศรี
นฤทธิ์ คำธิศรี ปราชญ์เดินดิน ผู้คิดนอกกรอบ ทำการเกษตรบนดินลูกรัง ให้ข้อคิดไว้มากมาย เกิดที่ ตำบลโพธิไพศาล อำเภอกุสุมาลย์ จังหวัดสกลนคร อำเภอที่ขึ้นชื่อว่ายากจนที่สุดของจังหวัด เรียนจบคณะประมง มหาวิทยาลัยแม่โจ้ เคยทำงานอยู่ในฟาร์มกุ้งมาสิบปี จนได้เลื่อนเป็นผู้จัดการ ตัดสินใจลาออก ทิ้งรายได้เป็นแสน มาทำการเกษตร เพราะคิดว่าทำการเกษตรแล้ว จะได้มากกว่า ทั้ง ๆ ที่ความเชื่อของสังคมว่า ทำการเกษตรมีแต่ยากจนและไม่ต้องใช้ความรู้ แต่เขารับรองว่า หากเกษตรกรค้นคว้าหาความรู้ และมีการวางแผนอย่างเป็นระบบ จะสามารถหลุดพ้นจากความยากจนและร่ำรวยได้
พี่นริศ บอกว่า การปลูกผักหวานจะต้องใช้เมล็ดที่เก็บมาใหม่ ๆ ไม่เกิน 2 วัน (เดือนเมษายน- มิถุนายน จะเริ่มมีผลสุกของผักหวาน) แล้วนำไปฝังดินแค่ครึ่งเมล็ดโดยวางแนวนอน เอาฟางหรือหญ้าแห้งมาปิด แล้วก็เดินจากไปโดยไม่รดน้ำเลยแม้แต่หยดเดียว และห้ามเหลียวหลัง ไม่ต้องไปกังวลใดๆ ทั้งสิ้น
ผ่านไป 1 ปี ปราศจากการรดน้ำ ใส่ปุ๋ย ถางหญ้า กลับมาดูใหม่ จะเห็นผักหวานเด็ก โผล่หน้าขึ้นมามองโลกและจ้องหน้าคุณ หากพูดได้มันจะเรียกคุณว่า “แม่” ซึ่งพี่นริศบอกว่า ผักหวานที่แกปลูก มีอัตราการงอก 100% และรอด 100%
จากนั้นจึงเอาปุ๋ยขี้วัวมาใส่ แต่พี่นริศ นี่ก็แปลก แกเอาขี้วัวสดๆ ใส่ไปที่โคนต้นผักหวานเลยล่ะครับ เหมือนว่าผักหวานเป็นยักษ์ไม่กลัวน้ำร้อน ซึ่งในขี้วัวสดจะรวมทั้งฉี่วัวด้วย จะมีสัตว์ต่าง ๆ มาช่วยพรวนดินให้เช่น ใส้เดือน กิ้งกือ กุดจี่ รวมทั้งเป็ดและไก่ด้วย ขี้วัวที่กองลงไปจะโปร่ง มีอากาศถ่ายเทได้สะดวก ไม่มีความร้อนเกิดขึ้น ต้นไม้ที่ได้รับขี้วัวสดๆ จึงไม่ตาย และพืชสามารถนำไปใช้ได้ทันทีครับ
ทั้งไว้ลืม ๆ ไม่นาน คุณจะมีผักหวานเต็มสวน แต่คงใช้เวลาอันยาวนานกว่าการตอน หรือการทุบราก แต่เชื่อว่า หากปลูกด้วยวิธีนี้ เมื่ออายุ 4 ปีขึ้นไป ทำยังไงก็ไม่ตาย ต่อให้ไฟเผาทั้งป่าก็งอกใหม่ได้อีกแน่นอน
เทคนิคที่ 2 คุณลุงเจริญ หนองหลวง
เกษตรกรในพื้นที่ตำบลท่าไม้ อำเภอพรานกระต่าย จังหวัดกำแพงเพชร ที่มีอาชีพเพาะกล้าผักหวานป่าขาย เนื่องจากผักหวานป่าเป็นอาหารที่ขื่นชอบของหลาย ๆ คน ประกอบกับการเพาะปลูกทำได้ไม่ง่ายนัก
คุณป้าละมุด ซึ่งเป็นภรรยาของคุณลุงเจริญ เล่าถึงขั้นตอนการเพาะ เพราะว่าเรียนรู้จากคุณลุงเจริญ และสามารถเพาะเม็ดผักหวานป่าได้เช่นกัน ถือว่าเป็นเทคนิควิธี หรือภูมิปัญญาที่ถ่ายทอดกันภายในครัวเรือนเชียวนะเนี่ย ซึ่งการเพาะเม็ดผักหวานป่านั้น จากการสอบถาม มีขั้นตอนง่ายคือ
- เริ่มจากการเก็บเมล็ดผักหวานป่าที่สุกหรือรับซื้อจากชาวบ้านที่ไปเก็บเม็ดผักหวานมาจากในป่า
- นำเม็ดผักหวานมาหมักให้เปลือกยุ่ย
- บี้เอาเนื้อและเปลือกออก
- นำเม็ดผักหวานไปเพาะในกระบะที่ใส่แกลบดำและรดน้ำให้ชุ่มอย่าให้แห้ง
- ประมาณ 1 เดือนพอรากงอกยาวประมาณ 1 นิ้วก็นำลงชำในถุง
- เมื่อต้นกล้าโตและมีใบจริง และต้นแข็งแรงก็นำไปปลูกได้
หลังจากที่นำเม็ดผักหวานป่าไปเพาะจนงอกรากแล้วก็นำมาใส่ลงในแปลงปลูกเลยและใช้ขวดน้ำพลาสติกนำมาตัดหัวท้ายครอบเม็ดผักหวานป่าอีกชั้นหนึ่ง เพื่อป้องกันสัตว์และศัตรูต่างที่จะมารบกวน เป็นอีกภูมิปัญญาหนึ่งที่ได้รู้ได้เห็นจากแปลงปลูกผักหวานป่าของคุณลุงเจริญและคุณป้าละมุดในครั้งนี้
นี่เป็นอีกภูมิปัญญาหนึ่งของเกษตรกรบ้านเราที่มากด้วยความสามารถ เรียนรู้จากธรรมชาติแล้วนำมาประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์กับการประกอบอาชีพได้อย่างน่าชื่นชม
เทคนิคที่ 3 คุณทองคำ พิลากรณ์
นักวิชาการส่งเสริมการเกษตรชำนาญการ สำนักงานเกษตรอำเภอบรบือ ผู้เพาะปลูกผักหวานป่า ในพื้นที่ บ้านเลขที่ 79 หมู่ที่ 5 บ้านเปลือย ตำบลหนองโก อำเภอบรบือ จังหวัดมหาสารคาม
จุดเริ่มต้นของการปลูกผักหวานป่า เนื่องจากเป็นเกษตรกรที่ทำไร่ทำสวนแบบผสมผสาน ประกอบกับมีความสนใจในตัวของผักหวานป่า เนื่องจากเป็นพืชที่คุ้นเคยมีอยู่แล้วในแถบภาคอีสาน และเป็นพืชที่ตลาดมีความต้องการสูง เติบโตต่อเนื่อง จึงได้ศึกษาข้อมูลต่างๆ ด้วยตัวเองจากอินเทอร์เน็ต ซึ่งจากการค้นคว้าและวิเคราะห์ด้วยตัวเอง ทำให้ทราบว่า ผักหวานป่า นั้นมีข้อดีหลักๆ อยู่ 2 อย่าง คือ
เป็นพืชที่ดูแลง่าย อายุยืน สามารถปลูกแล้วปล่อยไว้โดยไม่ต้องดูแลมาก ปลูกครั้งเดียวสามารถเก็บผลผลิตได้นาน
เป็นพืชเกษตรอินทรีย์ หมายความว่า การปลูกพืชชนิดนี้ไม่จำเป็นต้องใช้สารเคมีหรือปุ๋ยเคมี ใช้เพียงปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก หรือน้ำหมักชีวภาพเท่านั้น
คุณทองคำ เริ่มต้นปลูกผักหวานป่า ในพื้นที่ 1 ไร่ จำนวน 200 หลุม ปัจจุบันขยายพื้นที่เป็น 2 ไร่แล้ว และยังสร้างเครือข่าย ให้ความรู้กับเพื่อนบ้านผู้ที่สนใจอยากสร้างรายได้จากการปลูกผักหวานป่า ทำให้ปัจจุบันมีเครือข่ายสมาชิกทั้งหมด 30 ราย สั่งซื้อเมล็ดพันธุ์ผักหวานไปแล้วกว่า 2,000 เมล็ด เพื่อทดลองปลูกกับเครือข่าย
การเลือกเมล็ด
“ส่วนตัวแล้วหลังจากที่ศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับการปลูกผักหวานป่า ก็พบว่า ที่อำเภอบ้านหมอ จังหวัดสระบุรี เป็นอีกหนึ่งแหล่งที่ปลูกผักหวานป่าขาย และมีการจำหน่ายเมล็ดพันธุ์ผักหวานป่าด้วย จึงได้ซื้อเมล็ดจากที่อำเภอบ้านหมอ จากนั้นเป็นต้นมาจนถึงปัจจุบัน ซึ่งเมล็ดจะถูกส่งมาให้ช่วงกลางเดือนพฤษภาคมของทุกปี” คุณทองคำ กล่าว
เมล็ดผักหวานป่าที่คุณทองคำเลือกซื้อจากอำเภอบ้านหมอ จังหวัดสระบุรีนั้น เป็นเมล็ดที่กะเทาะเปลือก และล้างทำความสะอาดด้วยเชื้อจุลินทรีย์ไตรโคเดอร์มาแล้ว เพื่อกำจัดเชื้อราป้องกันเมล็ดเน่าเสีย ราคาเมล็ดพันธุ์ที่กะเทาะเปลือก ขายเป็นเมล็ด เมล็ดละ 3 บาท ไม่กะเทาะเปลือก ราคาอยู่ที่กิโลกรัมละ 300-400 บาท
วิธีการเพาะเมล็ด
เมื่อมีเมล็ดพันธุ์ ให้นำมาล้าง ผึ่งให้แห้งในที่ร่ม ประมาณ 1-2 วัน จากนั้นนำผ้าหรือกระสอบป่านชุบน้ำให้เปียกนำมาคลุมเมล็ดพันธุ์ไว้ ประมาณ 7-10 วัน เมล็ดจะแตก แต่ก็ยังไม่มีต้นอ่อน เนื่องจากต้นผักหวานป่าจะงอกช้ามาก ไม่ต้องรอต้นอ่อนงอก เพียงแค่ให้เมล็ดแตกก็สามารถนำลงดินที่เตรียมไว้ได้เลย
ก่อนที่จะนำเมล็ดพันธุ์ลงดิน ต้องเตรียมพื้นที่ปลูกก่อน ด้วยการขุดหลุม ขนาด30×30 เซนติเมตร แล้วนำดินผสมกับปุ๋ยคอกเก่า ที่ทิ้งไว้ประมาณ 1 ปี ในอัตรา 1:1 ส่วน ก่อนที่จะนำเมล็ดลงดิน จะใช้เหล็กเส้น ขนาด 6 หุน ยาว 1 ศอก แทงลงในดินที่ขุดหลุมไว้ เพื่อเป็นเส้นทางให้รากของผักหวานลงไปในดินโดยง่าย วางเมล็ดผักหวานแนวขวางและให้เมล็ดโผล่อยู่เหนือดินครึ่งเมล็ด
“ผักหวาน เป็นพืชที่จะหยั่งรากลงดินก่อนโดยที่ยังไม่มีต้นอ่อน หลังจากหยั่งรากลงดินประมาณ 1 เดือน จึงจะเริ่มแตกต้นอ่อนให้เห็น ช่วงเวลาระหว่างรอต้นอ่อนแตกยอดออกมา ต้องคอยสังเกตเมล็ดว่าเน่าหรือไม่ หากเมล็ดเปลี่ยนสีไปจากเดิม ไม่เหมือนวันแรกที่ลงปลูก หรือเปลี่ยนเป็นสีดำคล้ำ ให้สันนิษฐานว่า เมล็ดนั้นเน่า” คุณทองคำ กล่าว
ดูแลรักษาและให้น้ำ
ผักหวาน เป็นพืชที่ไม่ต้องการการดูแลมากนัก เนื่องจากเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในป่าอยู่แล้ว การดูแลจึงไม่ยุ่งยาก ศัตรูพืชของผักหวานคือ จิ้งหรีด ที่จะมากัดกินยอดอ่อนในช่วงแรก คุณทองคำป้องกันด้วยการนำขวดพลาสติกตัดหัวท้ายให้เป็นรูปทรงกระบอก นำมาครอบเพื่อเป็นการล้อมต้นอ่อนผักหวานไว้ เมื่อต้นอ่อนมีความสูง ประมาณ 1 คืบ จึงสามารถนำขวดน้ำออกได้และปล่อยให้เจริญเติบโตตามธรรมชาติ ผักหวานเป็นพืชที่ต้องการน้ำน้อยมาก จะให้สัปดาห์ละ 1 ครั้ง เท่านั้น ในฤดูแล้ง ที่แล้งจัดให้น้ำ 2 ครั้ง ต่อสัปดาห์ ส่วนในฤดูฝนจะไม่ให้น้ำเลย
การให้ปุ๋ย
การให้ปุ๋ย จะใช้ปุ๋ยคอกมูลสัตว์ ปุ๋ยหมัก และน้ำหมักชีวภาพเท่านั้น เริ่มใช้มูลสัตว์ในการผสมกับดินใส่หลุมปลูก ในช่วงปลายฝนต้นหนาวเป็นช่วงเตรียมการให้ผลผลิตจะโรยปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักบริเวณรอบโคนต้น และบำรุงใบไปด้วย ด้วยการฉีดน้ำหมักชีวภาพผสมน้ำ ในอัตรา 1:200 ส่วน ช่วยทำให้ใบเขียว นอกจากนี้ จุลินทรีย์ที่อยู่ในน้ำหมักจะช่วยย่อยสลายปุ๋ยคอกที่โคนต้นอีกด้วย
หลังจากที่ต้นเติบโต อายุได้ประมาณ 2 ปี จะให้ปุ๋ยมูลสัตว์ 2 ครั้ง ต่อปี คือช่วงต้นฝนและปลายฝน และฉีดน้ำหมักอีกเดือนละ 1 ครั้ง แต่การให้ปุ๋ยสำหรับต้นผักหวานป่าก็มีข้อยกเว้นเช่นกัน คือห้ามใส่ปุ๋ยในช่วงเก็บเกี่ยวผลผลิต จะให้ก่อนหน้าในช่วงต้นและปลายฝนเท่านั้น ซึ่งอายุของต้นผักหวานที่สามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้คือ อายุตั้งแต่ 2-3 ปี ขึ้นไป
เก็บเกี่ยวผลผลิต
ก่อนการเก็บเกี่ยวผลผลิต จะต้องตัดแต่งกิ่ง โดยคุณทองคำจะใช้วิธีการหักกิ่งด้วยมือเปล่า โดยหักช่วงปลายยอดของกิ่งทิ้ง ประมาณ 10-15 เซนติเมตร สามารถหักได้ทั้งกิ่งตรงและกิ่งแขนง จากนั้นลิดใบออก ให้เหลือกิ่งละประมาณ 3-4 ใบ เท่านั้น หลังจากนั้น ประมาณ 2 สัปดาห์ ผักหวานจะเริ่มแตกยอดใหม่ อีกประมาณ 1 เดือน ก็สามารถเก็บยอดผักหวานจำหน่ายได้
“การเก็บยอด ต้องเลือกยอดที่มีขนาดมาตรฐาน ที่ส่งขายกัน ความยาวจะอยู่ที่ 1 ฟุต สามารถเก็บได้ทั้งปี ช่วงที่ผักหวานให้ผลผลิตตามธรรมชาติคือช่วงปลายเดือนมกราคมถึงสิ้นเดือนเมษายน”
เทคนิคการปลูกเพื่อผลผลิตที่ดี
คุณทองคำ เล่าว่า “เทคนิคสำคัญในการปลูกผักหวานให้มีคุณภาพ และต้นแข็งแรงให้ผลผลิตดีอยู่ที่การแซม “ต้นไม้พี่เลี้ยง” หรือไม้ที่ให้ร่มเงา นอกจากผักหวานป่าเป็นพืชที่ไม่ต้องการแดดมาก ผักหวานต้องการแสงแดดเพียง 30% เท่านั้น พืชพี่เลี้ยงจึงเป็นประโยชน์ในการให้ร่มเงา ในกรณีที่ไม้พี่เลี้ยงยังไม่โตพอที่จะให้ร่มเงากับผักหวานได้ ให้ใช้ซาแรนคลุมต้นผักหวานไปก่อน เป็นการช่วยลดแสงไม่ให้กระทบกับต้นผักหวานโดยตรง นอกจากนี้ ยังเป็นตัวช่วยหาอาหารใต้ดินให้กับผักหวานอีกด้วย เนื่องจากผักหวานจะอาศัยการกินอาหารกับรากพืชอื่น”
ไม้พี่เลี้ยงที่ คุณทองคำ เลือกปลูก ได้แก่ แคบ้าน มะขามเทศ และตะขบ ซึ่งจากการสังเกตแล้ว คุณทองคำ เล่าว่า ผักหวานที่อยู่ใกล้กับไม้พี่เลี้ยงแคบ้าน ใบจะมีสีเขียวสวย สันนิษฐานว่า เนื่องจากแคเป็นพืชในตระกูลถั่ว ซึ่งมีจุดเด่นในการตรึงไนโตรเจน มาใช้ประโยชน์ได้นั่นเอง
คุณทองคำ แนะนำสำหรับผู้ที่สนใจอยากปลูกผักหวานป่าว่า ต้องคัดเลือกเมล็ดพันธุ์ให้ดี หากเก็บมาจากป่าให้เลือกเมล็ดที่แก่จัด มีสีเหลืองอมส้ม เมล็ดโตไม่ลีบ นำมาขยำเอาเปลือกออกด้วยเชื้อจุลินทรีย์ไตรโคเดอร์มา ซึ่งจะมีส่วนช่วยอย่างมากในการป้องกันเมล็ดเน่าเสียนั่นเอง
ทั้งนี้ ผักหวานป่า มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Melientha suavis Pierre เป็นพืชในวงศ์ Opiliaceae เป็นพืชที่สามารถกระตุ้นให้เกิดการแตกกิ่งและยอดอ่อนได้ด้วยการหักกิ่งทิ้ง นิยมบริโภคใบและยอดอ่อน โดยการนำมาปรุงอาหาร เช่น แกงใส่ไข่มดแดงและเห็ดฟาง ถือเป็นอาหารขึ้นชื่อของชาวอีสาน นอกจากนี้ ยังนำมาผัดน้ำมันหอยและรับประทานเป็นผักต้มสำหรับจิ้มกับน้ำพริกได้ด้วย
ขอขอบคุณข้อมูลจาก : อีสานวันนี้
ที่มา : naykhaotom.com